Avstriya-Vengriya imperiyasi

Avstriya-Vengriya imperiyasi – Avstriya va Vengriyaning hukmron sinflari oʻrtasidagi bitim asosida 1867-yilda Avstriya imperiyasini qayta tuzish natijasida tashkil topgan dualistik (birlashgan ikki davlatli) monarxiya. Bu monarxiya: Avstriya (Sis-leytaniya) va Vengriya qirolligi (Transleytaniya)dan tashkil topdi. Avstriya tarkibiga Chexiya, Moraviya, Galitsiya, Bukovina va boshqa yerlar, Vengriya qirolligiga Slovakiya, Xorvatiya, Transilvaniya va boshqa yerlar kirdi. Oʻsha yili yangi konstitutsiya qabul qilindi. Avstriya-Vengriya imperiyasi hokimiyatini Avstriya imperatori boshqardi (u Ven-griya qiroli degan unvonga ham ega edi). Imperator hokimiyati rasman Avstriyada reyxstag, Vengriyada seym tomonidan cheklandi. Butun imperiya boʻyicha uch ministrlik: 1) tashqi ishlar; 2) harbiy va dengiz; 3) moliya ministrliklari tashkil etildi. Harbiy va dengiz hamda moliya ministrliklari imperiyaning har ikki qismida ham mavjud edi. Boshqa ministrliklar Avstriyada ham, Vengriyada ham mustaqil ish yuritgan. 1867-yil bitimiga binoan, Vengriya oʻz parlamentiga, ministrliklariga, siyosiy va ma’muriy muxtoriyatga ega boʻldi. Birinchi jahon urushida Avstriya-Vengriya imperiyasining magʻlubiyati va milliy ozodlik kurashlari natijasida 1918-yilning oxirida Avstriya-Vengriya imperiyasi parchalanib ketdi. Avstriya-Vengriya imperiyasi oʻrnida Avstriya, Vengriya, Chexoslovakiya davlatlari tuzildi, hududning bir qismi esa Yugoslaviya, Ruminiya va Polsha tarkibiga kiritildi.

Avstriya-Vengriya imperiyasi nemischa: Österreich-Ungarn veng.: Ausztria-Magyarország Imperiya
← 15-mart 1867-yil — 12-noyabr 1918-yil ↓
Fuqarolik bayroği Avstriya-Vengriya gerbi
Shiori lotincha: Viribus Unitis («Birlashgan harakat») hamda lotincha: Indivisibiliter ac Inseparabiliter («Boʻlinmas va ajralmas»)
Madhiya nemischa: Gott erhalte, Gott beschütze («Боже, храни, Боже, защищай»)
Avstriya-Vengriya 1908—1918-yillarda
Poytaxti	Vena, Budapesht
Til(lar)i	nemis, venger
Dini	katolik, provaslav, kalvinizm, yahudiylik, lyuteranlik va islom (1908-yildan keyin)
Pul birligi	gulden, krona (1892-yildan)
Maydoni	676 615 km²
Aholisi	52 749 900 kishi
Boshqaruv shakli	qoʻshhokimlik
Sulola	Gabsburg-Lotaringlar
Avstriya Imperatori, Vengriya apostol qiroli, Bogemiya qiroli va b.
- 1848-1916	Frants Iosif I
- 1916-1918	Karl I
Avstriya Vazir-Prezidenti
-	Fridrix fon Beyst
Oʻtmishdagilar: Vorislar: Avstriya Imperiyasi German Avstriyasi Vengriya Demokratik Respublikasi Italiya Qirolligi (1861—1946) Birinchi Chexslovakiya Respublikasi Sloven, xorvat va serblar davlati Polsha Respublikasi (1918—1939) Ruminiya Qirolligi GʻUXR Gutsul Respublikasi Komancha Respublikasi Baranya-Bayya Serb-Venger Respublikasi Lemklar Rus Xalq Respublikasi Tarnobjeg Respublikasi

Manbalar

1. „История государства Габсбургов: Австрийское дворянство 1806—1919 гг. Декрет императора Иосифа II от 1781 г. «Право веротерпимости» (nemischa: Toleranzpatent )“ (deadlink). 2020-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 3-iyun.(Wayback Machine saytida 2020-09-27 sanasida arxivlangan)
2. „Avstriya-Vengriya imperiyasi“, Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (A-harfi). Toshkent: „Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi“ Davlat ilmiy nashriyoti, 2000–2006-yillar.

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Imperiya aholisi asosan buysundirilgan slavyanlar xalqi tashkil etgan