Hamroqul Tursunqulov

Hamroqul Tursunqulov
Tavalludi	12-mart 1892-yil Vodil qishlogʻi, Margʻilon uyezdi, Fargʻona viloyati (Rossiya imperiyasi), Turkiston general-gubernatorligi
Vafoti	9-avgust 1965-yil(1965-08-09) (73 yoshda) Shoʻralisoy qishlogʻi, Yangiyoʻl tumani, Toshkent viloyati, OʻzSSR
Fuqaroligi	Rossiya imperiyasi SSSR
Kasbi	Jamoa xoʻjaligi raisi
Unvoni
Mukofotlari

Hamroqul Tursunqulov (12-mart [E.U. 29-fevral] 1892-yil, Vodil qishlogʻi (hozirgi Fargʻona viloyatining Fargʻona tumani) – 1965-yil 9-avgust Toshkent viloyati Yangiyoʻl tumani Shoʻralisoy qishlogʻi; Toshkent shahrida Chigʻatoy qabristoniga dafn etilgan) – qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishi tashkilotchisi. Qishloq xoʻjzligi sohasida 3 marta Mehnat Qahramoni (1948, 1951, 1957) boʻlgan yagona inson. Fargʻona viloyati Chimyon volost ijroiya qoʻmitasi raisi (1922—23), Chimyon rayon „Qoʻshchi“ uyushmasi raisi (1925), Fargʻona viloyati Oltiariq tumanida „Birlik“ va „Mehnat“ qishloq xoʻjaligi artellarini tuzgan (1929). Tojikistonda davlat xoʻjaligi direktori (1930—35). 1935-yildan to umrining oxirigacha Toshkent viloyati Yangiyoʻl tumanidagi „Sharq yulduzi“ (hozirgi H. Tursunqulov nomidagi shirkat xoʻjaligi) raisi boʻlgan. Tursunqulov rahbarligida kolxoz respublikada ilgʻor xoʻjaliklar qatoriga koʻtarilib, dehqonchilik va chorvachilikda yuqori koʻrsatkichlarga erishgan.

Hamroqul Tursunqulov Fargʻona viloyati Vodil qishlogʻida 1892-yil 12-martda oʻzbek dehqon oilasida dunyoga kelgan. Rossiyadagi fuqarolar urushi va bosmachilar qoʻzgʻoloni yillarida Qizil armiyaning 7-otliq brigadasida razvedkachi sifatida xizmat qilgan. Hamroqul Tursunqulov hamkasbi bilan birga oʻqdan yaralangan brigada komandirini qutqargan: komandirga yordam berish uchun uning yoniga dushmanning ogʻir snaryadlari ostida emaklab oʻtib borishi bilan jangda oʻzini namoyon qilgan. Rus otliq askari, Rossiya fuqarolar urushi, Polsha-Sovet urushi va Ikkinchi Jahon urushi davrida harbiy qoʻmondon va Sovet rahbari Iosif Stalinning yaqin siyosiy ittifoqchisi boʻlgan siyosatchi S. M. Budyonniy Tursunqulovni ishonchli va hurmatli yoʻlboshchi sifatida taʼriflagan. Urush tugagandan soʻng, u NKVDga (Ichki ishlar xalq komissariati) qoʻshilishdan oldin qolgan bosmachi isyonchilariga qarshi kurashni davom ettirish uchun suv va yer islohotida yordam berdi. 1922—1923-yillarda Chimyon Ijroiya qoʻmitasi raisi, 1930—1935-yillarda Tojikiston SSR davlat xoʻjaligi direktori lavozimida ishlagunga qadar bir qancha viloyatlarda boshqa lavozimlarda ishlagan.

1945-yildan KPSS aʼzosi. KPSS XX, XXI va XXII qurultoylari delegati, II-VI chaqiriq SSSR Oliy Kengashining deputati, 1958—1962-yillarda SSSR Oliy Kengash Prezidiumi aʼzosi etib saylangan.

Bosmachilarning aksariyat hujumlari bostirilgandan keyin 1935-yilda Hamroqul Tursunqulov Toshkentning Yangilyoʻl tumaniga koʻchib oʻtadi va u yerda dastlab gektariga atigi 5 sentnerdan paxta yigʻib olgan paxta artelida ishlaydi. Tursunqulov oʻsha yilning oʻzida Kaganovich nomi bilan atalgan boshqa artelga, keyinroq „Sharq yulduzi“ fermer xoʻjaligiga rais boʻldi. Hamroqul Tursunqulov kelgan paytda fermaning ahvoli yomon edi: haydalmagan yerlar tozalanishi, uy-joy qurish va sugʻorish tizimlariga ehtiyoj bor edi. Shunga qaramay, besh yil ichida xoʻjalik beqiyos muvaffaqiyatlarga erishib, gektariga 40-46 sentnerdan yuqori hosil oldi. Hamroqul Tursunqulov 1947-yilda gektariga 88,65 sentner hosildorlikka erishgach, birinchi marta Sotsialistik Mehnat Qahramoni unvonini oldi.

Kliment Voroshilov, Semyon Budyonniy, Leonid Brejnev, Nikita Xrushchyov, Fidel Kastro, Mixail Suslov, Maxatma Gandi kabi buyuk insonlar Hamroqul Tursunqulovni shaxsan tanigan va hurmat qilgan, uning uyida tez-tez mehmon boʻlgan. Xalq qahramoni Hamroqul Tursunqulov xonadonining eshigi hamisha ochiq, mehmonlari ham dunyoga mashhur insonlar, madaniyat arboblari: Mark Bernes, Yuriy Gagarin, Pol Robeson, Rodion Malinovskiy, German Titov, Sharof Rashidovlar Hamraqul akaga hurmat bilan „ustoz“ deya murojaat qilganlar….

Atoqli qishloq xoʻjaligi xodimi, davlat va jamoat arbobi Hamroqul Tursunqulov 1965-yil 9-avgust sanasida 73 yoshida vafot etadi. U Toshkent shahridagi Chigʻatoy qabristoniga dafn etilgan.

Shoʻralisoy qishlogʻida Tursunqulov muzeyi bor. Fargʻona viloyati Fargona tumanida shirkat xoʻjaligi, Toshkent shahridagi koʻchalardan biri Tursunqulov nomiga qoʻyilgan.

• Hamroqul Tursunqulovga taʼziyanoma, „Sovet Oʻzbekistoni“ gazetasi
• Pravda Vostoka 01.03.1950 (Wayback Machine saytida 2023-01-02 sanasida arxivlangan)
• Sovet Oʻzbekistoni 14.01.1957
• Sovet Oʻzbekistoni 15.10.1963
• Sovet Oʻzbekistoni 23.02.1964
• Sovet Oʻzbekistoni 23.10.1964
• Sovet Oʻzbekistoni 20.11.1964
• Sovet Oʻzbekistoni 28.02.1982

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.