Muhammad at-Taqi
| Islom dinining bir boʻlimi Ismoiliylar |
|---|
 |
 Islom portal |
Abu al-Husayn Ahmad ibn Abdulloh ibn Muhammad ibn Ismoil (arabcha: أَبُو ٱلْحُسَيْن أَحْمَد ٱبْن عَبْد ٱللَّٰه ٱبْن مُحَمَّد ٱبْن إسْماعِيل, lotin harflarida: Abu al-Husayn Ahmad ibn Abd Allah ibn Muhammad ibn Ismail; taxminan 790–840-yillar), koʻpincha Muhammad al-Taqiy (arabcha: مُحَمَّد ٱلْتَقِيّ, lotin harflarida: Muhammad al-Taqi, maʼnosi: „taqvodor Muhammad“) nomi bilan tanilgan, islom paygʻambari Muhammadning avlodi va Ismoiliy imomlarning toʻqqizinchisi boʻlgan. U otasi Ahmad al-Vafiy (vafoti 828-yil)dan keyin imom boʻlgan. Otasi kabi, u asosan Salamiyada yashagan va bosh daʼvatchi (daʼi) Abdulloh ibn Maymun al-Qaddah uning uchun hijob (soʻzma-soʻz: „parda“) vazifasini bajarishda davom etgan. „Sahib al-Rasail“ (soʻzma-soʻz: „risolalar egasi“) unvoni bilan tanilgan al-Taqiy oʻz izdoshlari bilan „Poklik birodarlari qomusiy toʻplami“ (Rasail Ixvan al-safa) deb nomlangan ensiklopedik asarni tayyorlagani aytiladi. U 840-yilda Salamiyada vafot etgan va oʻrniga oʻgʻli al-Husayn imom boʻlgan.
Hijriy 148 (milodiy 765)-yilda Jaʼfar as-Sodiqning vafotidan soʻng, Ismoil (vafoti 158/775) va Muhammad (vafoti 197/813) davrida Abbosiylar tomonidan amalga oshirilgan taʼqiblar sezilarli darajada kuchaydi. Ismoiliy imomlar yashirinishga majbur boʻladilar. Shu sababli, hijriy 197 (milodiy 813)-yildan hijriy 268 (milodiy 882)-yilgacha davom etgan birinchi davr al-satr (yashirinish davri) deb ataladi. Bu davrda imomlar al-aʼimma al-masturin (yaʼni „yashirin imomlar“) nomi bilan tanilgan. Yashirinish davri Fotimiylar xalifaligining tashkil etilishi bilan yakuniga yetadi (hukmronlik davri 909–1171-yillar).
Tarixiy ahamiyati
| ]Jaʼfar as-Sodiqning hijriy 148 (milodiy 765)-yilda vafot etishi bilan, Ismoil (vafot etgan 158/775) va Muhammad (vafot etgan 197/813) davrida Abbosiylar tomonidan amalga oshirilgan taʼqiblar sezilarli darajada kuchaygan edi. Ismoiliy imomlar yashirinishga majbur boʻldilar. Shu bois, hijriy 197 (milodiy 813)-yildan hijriy 268 (milodiy 882)-yilgacha oʻtgan birinchi davr al-satr („yashirinish davri“) deb nomlangan. Bu davrda imomlar al-aʼimma al-masturin (soʻzma-soʻz „yashirin imomlar“) nomi bilan tanilganlar. Bu davrda tirik imomning shaxsiyati himoya maqsadida sir tutilgan va jamoa Muhammad ibn Ismoil rahbarligi ostida oʻz faoliyatini davom ettirgan. Keyingi anʼanalarga koʻra, bular sakkizinchi imom Abdulloh, toʻqqizinchi imom Ahmad va oʻninchi imom al-Husayn edilar. Keyingi ismoiliy tarixchilar orasida, Fotimiy imom-xalifa al-Aziz Billoh (hukmronlik davri 975–995) davrida „Istitār al-Imām“ asarini yozgan Ahmad ibn Ibrohim al-Naysaburiy birinchi boʻlib uchta „yashirin“ imomning nomlarini tilga olgan.
Fotimiylar davrining zamonaviy tarixchisi Shoinul Jiva quyidagilarni yozgan:„Davr al-satr (milodiy 765–909-yillar) mobaynida ismoiliy taʼlimoti Yamandan to Ifriqiyagacha (hozirgi Tunis va sharqiy Jazoir hududlari) yoyilgan boʻlib, uning eng koʻzga koʻringan izdoshlari Shimoliy Afrikaning Kutama berberlari edi“.
Manbalar
| ]- Tajddin 1997, s. 177.
- Daftary 2007, ss. 90, 95–96.
- Nasr 1966, s. 159.
- Makarem 1969.
- Daftary 2007, s. 712.
- Daftary 1998, s. 3.
- Daftary 2007, ss. 100, 507.
- Tajddin 1997, s. 205.
- Jiwa 2018, s. 79.
Havolalar
| ]- "Aḥmad ibn ʿAbdallāh". Encyclopaedia Iranica. I. 1984. 638–639 b. https://iranicaonline.org/articles/ahmad-b-1.
- Daftary, Farhad. The Ismāʿı̄lı̄s: Their History and Doctrines, Second, Cambridge: Cambridge University Press, 2007. ISBN 978-0-521-61636-2.
- Tajddin, Mumtaz Ali. Ismailis Through History. Karachi: Islamic book publisher, 1997.
- Tajddin, Mumtaz Ali. Brief history of the Shia Ismaili Imams, Karachi, 2009.
- Ivanow, Vladimir. Ismaili Tradition Concerning the Rise of the Fatimids. Islamic Research Association, 1942. ISBN 978-0-598-52924-4.
- Hollister, John Norman. The Shi'a of India. Luzac, 1953. ISBN 978-8170691068.
- „Ikhwān al-ṣafā“, The Biographical Encyclopedia of Islamic Philosophy. Bloomsbury Publishing, 2015. ISBN 9781472569455.
- Makarem, Sami Nasib. The Hidden Imams of the Ismailis. al-Abhath, 1969.
- Jiwa, Shainool. The Fatimids. 1. The Rise of a Muslim Empire. London and New York: I.B. Tauris, 2018. ISBN 978-1-78453-935-1.
- Daftary, Farhad. A short history of the Ismailis. Edinburgh University Press, 1998. ISBN 978-0-7486-0687-0.
- Nasr, Seyyed Hossein. Ideals and Realities of Islam. Praeger, 1966.
- Jestice, Phyllis G., ed (2004). "Taqi Muhammad". Holy People of the World: A Cross-Cultural Encyclopedia. Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-57607-355-1.
- Madelung, Wilferd; Halm, Heinz (2016). "Ḥamdān Qarmaṭ". in Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis et al.. Encyclopaedia of Islam (3rd nashri). Brill Online. doi:10.1163/1573-3912_ei3_COM_30252. ISSN 1873-9830.
- 790-yilda tugʻilganlar
- 840-yilda vafot etganlar
- Ismoiliy imomlar
- Muhammad oilasi
- Husayniylar
- 9-asrda arablar
vikipediya, viki, kitob, kitoblar, kutubxona, maqola, o‘qish, yuklab olish, bepul, bepul yuklab olish, mobil, telefon, android, ios, apple, mobil telefon, kompyuter, veb, axborot Muhammad at-Taqi haqida, Muhammad at-Taqi nima? Muhammad at-Taqi nimani anglatadi?
Izoh qoldiring
Munozaraga qoʻshilishni xohlaysizmi?Hissa qoʻshishingiz mumkin!